Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme Neresidir?

Aile hukukumuz Türkiye’de 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu tarafından düzenlenmektedir. Bu kanuna göre boşanma sebebi 6 şekilde belirlenmiştir. Bu maddeler kanun koyucunun belirttiği gibi şu şekildedir;
1) 161. Madde: Zina.
2) 162. Madde: Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış.
3) 163. Madde: Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme.
4) 164. Madde: Terk.
5) 165. Madde: Akıl hastalığı.
6) 166. Madde: Evlilik birliğinin sarsılması
şeklindedir. 
Aile hukukunda belirlenmiş bu şartlara göre eşler sağ iken, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre belirtilmiş 6 şarttan herhangi birisi boşanma sebebi gösterilebilir. Bu durumda eşlerden birisi veya her iki tarafta dava açabilmektedirler. Tek taraflı yada karşılıklı açtıkları boşanma davasında kararı veren hakim, evliliğin devam etmeyeceği sonucuna vardığında artık bu sonuç itibariyle karar boşanma olarak tanımlanır. Evli çiftlerin aralarında açtıkları boşanma davası, evliliklerin son bulmasına yönelik bir dava olduğu gibi gerekli kuruluşa başvurularak yapılan yasal ve hukuki bir süreçtir.
Bu aşamada tarafların boşanma isteklerini ileteceği yetkili ve görevli mahkemenin önemi büyüktür. Bu davalar sadece belirtilen yerlerde açılıp, oralarda işlem görür. Farklı yerlerde veya kurumlarda açılan davanın geçerliliği yoktur. 
Boşanma davasının açılmasının 2 önemli kuralı vardır;
1-    Boşanma davasında yetkili mahkeme
2-    Boşanma davasının görüleceği mahkemenin bölgesi

Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme

Türk medeni kanununun belirttiği üzere boşanma davaları yalnızca aile mahkemelerinde görülür. Fakat bazı istisnalar bulunabilir. Örneğin aile mahkemelerinin bulunmadığı il ve ilçelerde davası olan kişiler bulundukları yerlerde bulunan asliye hukuk mahkemelerine müracaat edebilmektedir. Eğer dava, aile mahkemesinin bulunduğu yerlerde dava asliye hukuk veya başka bir mahkemede açılırsa, açılan dava reddedilir ve yargılama yapılmaz. Aile mahkemelerinin olmadığı il ve ilçelerde yalnızca asliye hukuk mahkemelerine kabul edilinir.

Boşanma Davasının Görüleceği Mahkemenin Bölgesi

Boşanma davası açan ailelerin bağlı oldukları ilin adliye binasında bulunan aile mahkemeleri, boşanma davalarına bakmakta ve kişilerin buraya müracaat etmeleri gerekmektedir. Eğer adliye binasında aile mahkemesi bulunmuyorsa, aile mahkemesi sıfatı ile görevde olan asliye hukuk mahkemelerine müracaat etmelidirler. Bu durumda mahkemeler herhangi bir sorun teşkil etmemektedir. Örneğin boşanma davası açacak çiftlerin her ikisi de Bursa ilinde ikamet ediyor ise, boşanma davalarını yaşadıkları ilden farklı bir ilde açamazlar. Fakat taraflardan birisi veya her iki tarafta o ilde en az 6 ay bulunmuşsa ancak o zaman başvurulabilirler. Farklı şehirde açılan davalar kabul edilmeyecek ve dava sürecine başlanılmayacaktır.
Türkiye’de aile mahkemesi olmadığı zamanda boşanma davalarının yetkili olduğu mahkemeler, asliye hukuk mahkemeleriydi. Fakat 2003 tarihinden itibaren kabul edilip yürürlüğe giren 4787 sayılı Aile mahkemelerin kuruluş ve yargılama usullerine dair kanunun 4. Maddesine göre Aile mahkemelerinin bu süreçten sonra hangi davalarla ilgileneceği şu şekilde belirtilmektedir;
4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usullerine Dair kanunun
MADDE 4.
Aile mahkemeleri, aşağıdaki dava ve işleri görürler:
22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun İkinci Kitabı ile 3.12.2001 tarihli ve 4722 sayılı Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanuna göre aile hukukundan doğan dava ve işler,
20.5.1982 tarihli ve 2675 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna göre aile hukukuna ilişkin yabancı mahkeme kararlarının tanıma ve tenfizi.

Yukarıda belirtilmiş ve kesinleşmiş olan kanun maddesine yürürlüğe girdiği zamandan beri çiftler arasındaki boşanma süreçlerine ve davalarına Aile mahkemeleri bakmaktadır. Aile mahkemesinin henüz bulunmadığı il ve ilçeler, aile mahkemesi görevini yapabilecek olan asliye hukuk mahkemelerine gidebilmekte ve davalarını buradan yürütülmesinde bir sorun teşkil etmemektedir. 
Kanunun koyucu, çiftler arasında açılacak olan boşanma davalarının, açılacağı yer konusunda ise bir kanun belirtmektedir. Bu kanun 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 168. Maddesinde şu şekilde belirtilmektedir: Boşanma ya da ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. 
Bu maddeden anlaşılacağı gibi boşanma davası açacak kişi, erkek veya kadın eşin, dava açılmadan önce son altı aydan itibaren birlikte ikamet ettikleri konutun bulunduğu bölgedeki yetkili mahkemeye başvurması gerekmektedir. 
Fakat iki tarafında bağımsız yaşadıkları yer yok ise ancak o şartla, dava açılmadan önceki son altı aydan itibaren birlikte yaşadıkları bölgedeki yetkili mahkemeye başvurulması gerekmektedir. 
Eşler fiili olarak ayrı ve davayı açan kişinin kendisine ait bağımsız olarak yaşadığı bir evi yok ise, davasını yalnızca eşi ile altı ay birlikte yaşadıkları ortak yaşam alanının bulunduğu yerde veya eşinin oturduğu bölgenin yetkili mahkemesinde açabilmektedir. 

Yabancı Uyruklu Eşten Boşanma Nasıl Yapılır?

Eğer kişi yabancı uyruklu olan eşine dava açacak ise, eşinin Türkiye’de ikamet ettiği şehirin adliyesinde olan Aile mahkemesine başvurması gerekmektedir. Fakat bulunduğu il ve ilçede aile mahkemesi bulunmuyor ise, asliye hukuk mahkemesine başvurabilmektedir. Bu durum boşanılmak istenilen kişinin burada yaşamaya devam etmesi durumunda gerçekleşir.
Fakat yabancı uyruklu eş, eğer Türkiye’de yaşamıyor ve kendi ülkesinde dönerek orada yaşamaya başlamış ise davalar yalnızca, İzmir, İstanbul veya Ankara illerinin herhangi birinde aşılabilmektedir. Yabancı uyruklu kişi yalnızca evini ayırmış, Türkiye’de yaşamaya devam edecek ise boşanma davası eşin bulunduğu ilde ve ilçede açılabilmektedir. Bu durumda görevli olan mahkeme yine Aile mahkemesidir.